Werken met klankkleur
Als zanger wordt je vaak geconfronteerd met aanwijzingen om je zangtechniek te verbeteren. Maar, soms zijn die tips vaag, tegenstrijdig of werken ze niet. Het Complete Vocal Institute doet wetenschappelijk onderzoek naar de stem. Om zo tastbaar en reproduceerbaar bewijs te leveren hoe de anatomie en akoestiek van je stem van invloed is op je klank. Met als doel super effectieve tips en tricks te identificeren waardoor jij direct dat geluid kunt maken waar je naar op zoek bent. In deze post de focus op: KLANKKLEUR.
Klankkleur variates in je zang maken dat je totaal verschillend kan klinken op dezelfde noot met hetzelfde volume. Het heeft een grote impact op hoe men de toon ervaart. Je kunt heel donker zingen (denk aan klassiek, opera, Leonard Cohen, Oleta Adams) en je kunt heel licht zingen (denk aan meisjesachtig zingen, de Beegees, Kate Bush) en alles daar tussen in. Elke zanger heeft de mogelijkheid zijn of haar klank bewust zelf in te kleuren. Zangeressen met grote variaties in klankkleur zijn bijvoorbeeld Rachel Ferell of Jennifer Hudson. Let wel, dat kleuren gebeurt binnen de natuurlijke grenzen van je instrument. Die grenzen worden bepaald door de grootte en de vorm van je keel. Maar hoe varieer je nu precies in kleur? Hoe doe je dat?
Er is niet alleen veel discussie over wat we precies onder klankkleur (ook wel timbre) verstaan (de definitie). Maar ook over hoe je klankkleur kunt veranderen.
Wetenschappelijk artikel
Het Complete Vocal Instituut heeft recent een wetenschappelijk artikel gepubliceerd waarin zij hebben onderzocht hoe je je klankkleur kunt veranderen in je stem. Aan welke knoppen je kan draaien zogezegd. Hier speelt een belangrijke akoestische regel. Een grotere ruimte maakt de klank donkerder. Een kleinere ruimte maakt de klank lichter. Er zijn verschillende manieren om de ruimte in je instrument te vergroten en te verkleinen. Dat geeft je meer mogelijkheden om je uit te drukken precies zoals jij dat wil. Verschillen in klankkleur kokmen tot stand door aanpassingen te doen in zowel je spraakkanaal (zachte gehemelte, huig, neusholte, de basis van je tong, de mond- en neusholtes) als in je strottenhoofd (denk bijvoorbeeld aan twang of het verhogen en verlagen van je larynx). Het gaat hier altijd om combinaties van aanpassingen. Je kunt niet alleen aanpassingen doen in je spraakkanaal of alleen in je strottenhoofd. Ze zijn niet ‘onafhankelijk’ van elkaar te bedienen.
Even een paar stappen terug om het duidelijk uit te leggen. De CVT methode onderscheidt op basis van wetenschappelijk onderzoek vier verschillende stemfuncties. Dat betekent dat alle geluiden die een mens kan maken, terug te voeren zijn op deze vier ‘hoofdklanken’. Dat zijn Neutral (relatief zachte en milde tonen, eventueel met toegevoegde lucht), Curbing (tonen die ingehouden klinken, alsof er een demper op een trompet zit, luider dan Neutral), Overdrive (roepende, vrije tonen met een duidelijke ‘ring’ in het geluid. Alsof je ‘hé’ roept naar iemand op straat) en Edge (luide, heldere tonen met een scherp karakter, denk aan een Texaans accent).
Klankkleur varieren
Deze studie toont aan dat je in elke stemfunctie je klank kan kleuren. Het is dus niet zo dat je om bijvoorbeeld donker te klinken, opeens perse in Curbing moet gaan zingen. Sterker nog, je kan je gewenste klankkleur heel precies kiezen. En het vraagt dus ook om hele concrete praktische instructies van je zangdocent om je te helpen met leren variëren in klankkleur. De studie beschrijft de volgende breakdown om je gewenste klankkleur te kiezen.
Breakdown stappenplan
- Kies een stemfunctie
- Neutral heeft meer mogelijkheden om te kleuren dan Overdrive en Edge
- Overdrive en Edge kunnen lichter klinken dan de andere stemfuncties
- Kies de hoeveelheid metaal in je toon
Metaal kun je horen in je klank als een zekere ‘ring’. Of als een zeker ‘koperachtig’ geluid. Overdrive en Edge zijn duidelijk ‘metalige’ stemfuncties, Curbing iets minder. Neutral niet. Binnen metalige stemfuncties, kun je variëren in hoeveelheid metaal door met volume te spelen- Minder metaal heeft meer ruimte om te kleuren
- Meer metaal heeft minder ruimte om te kleuren en klinkt over het algemeen lichter
- Kies de density of dichtheid van een toon.
De dichtheid van een toon zegt iets over hoeveel toon er in een klank zit. Het soortelijk gewicht van de klank, zeg maar. Tonen die minder uitgevuld zijn, klinken ingehouden (denk weer aan die trompet met demper)- Vrije metalige tonen klinken over het algemeen lichter dan ingehouden metalige tonen
- Curbing heeft meer mogelijkheden om te kleuren dan Overdrive of Edge.
- Kies de bewuste klankkleur die je wil toepassen (licht, gemiddeld of donker). Gebruik o.a. aanpassingen in de hoogte van je larynx om lichter (hoger) of donkerder (lager) te krijgen.
- Wees je bewust van jouw ‘natuurlijke’ range in klankkleur afhankelijk van de grootte van je spraakkanaal en strottehoofd. En vergelijk jezelf eens met andere zangers. Misschien ben jij van nature wel een vrij donkere (Leonard Cohen) of lichte (Tory Kelly) zanger. Overigens, mannen hebben over het algemeen een groter spraakkanaal en dus meer ‘room for choice’ in klankkleur ten opzichte van vrouwen.
Verrassend nieuws!
Het (voor sommigen verrassende) nieuws is dus dat jouw klankkleur niet een vast ‘gegeven is’ als zanger(es). De grootte en vorm van je instrument is zeker van invloed op je timbre. Maar daarbinnen kun je dus heel veel kleurschakeringen toepassen! Dat is belangrijk want daarmee kun je de dramatiek en beleving van je lied sterk veranderen.
Deze breakdown klinkt misschien complex, en beredeneerd. Weet echter dat de CVT-methode bekend staat om haar uiterst praktische, concrete en bruikbare tips om te werken met je stem. Voor elk van de stappen uit bovenstaande breakdown bestaan er zeer begrijpelijke en uiterst effectieve instructies die je direct naar het gewenste geluid brengen. Als toegift: wil je je larynx verlagen, begin met een gaap.
Nieuwsgierig geworden?
Boek nu!
Stel een vraag
